Krótka historia Twojej rodziny

Nie ma początku, środka ani końca, nie ma sensacyjnej fabuły, morału, przyczyn ani skutków.

   Tajemnica jestestwa poruszana jest od kilkunastu wieków, kiedy ludzie zaczęli być na tyle rozwinięci, aby zadać sobie fundamentalne pytanie: „Skąd się wziąłem?”. Och, jasne, wzięliśmy się z naszych rodziców, ale co zadecydowało o tym, że akurat ten plemnik trafił na tą – a nie inną komórkę jajową – i że wszedł z nią z tej konkretnej strony, powodując oryginalne, jedyne i niepowtarzalne tasowanie dwoma łańcuchami DNA, co w efekcie spowodowało nic innego a narodziny… Ciebie.

   Gdyby Twoi rodzice kochali się w środę, zamiast we wtorek, gdyby spóźnili się kilka godzin, bo akurat utknęliby w korku, gdyby … to wtedy nie urodziłbyś się Ty, drogi czytelniku, ale całkiem inna osoba. Tajemnica tego procesu jest tak absurdalna, jeżeli głębiej się nad tym zastanowić, że aż mrozi krew w żyłach. Czy gdyby ludzie byli świadomi, że swoim działaniem mogą zmienić cały bieg historii – bo gdyby nie pewien romantyczny wieczór przy blasku świec, albo gdyby nie suto zakrapiana impreza w czasie studiów – poprzez poczęcie nowego człowieka, który odbije swój ślad na reszcie ludzkości, to czy nie ogarnąłby ich paraliżujący strach?

   „Krótka historia wszystkich ludzi, którzy kiedykolwiek żyli” to jedna z tych pozycji, które należy przeczytać. I robi się to z wielką przyjemnością. W końcu jest to książka o mnie, o Tobie, o wszystkich Twoich przodkach i o potomnych, których zostawisz po sobie. W pierwszej części autor – który ma wspaniale lekki język, co jest zbawienne przy poruszaniu tak trudnych i ciężkich tematów – opisuje to, co było. Skąd wzięli się ludzie? Jak to się stało, że pewna małpa postanowiła zejść z drzewa, chwycić kamień i zrobić z niego pierwsze narzędzie, będące furtką do późniejszego rozwoju. Dywaguje nad tym, czy był moment przełomowy, dzień, kiedy wszystko się zmieniło, punkt zwrotny w historii ziemi? Czy raczej stawało się to powoli, niezauważalnie, co dzisiaj dla mnie zdaje się absurdem, bo musiał być moment, gdy w końcu przemówiono i powiedziano i zrozumiano słowo „ja”.

   Pewien człowiek - który 40 tysięcy lat temu mieszkał w miejscu, które dzisiaj brane jest za terytorium Niemiec – umarł. Normalna kolej rzeczy, taki los czeka nas wszystkich, chyba że magicznym sposobem znajdziemy eliksir na przedłużenie funkcjonowania naszego organizmu. Został pochowany przez swoich bliskich, przynajmniej tak lubię myśleć, bo gdyby pochowali go obcy ludzie, to byłoby to niezwykle smutne w jego historii. I zapewne jego kości zamieniłyby się w proch i nikt ze współczesnych o nim nie słyszał, ale jakimś zrządzeniem losu jego ciało zachowało się i zostało odkryte w XIX wieku i stał się on „neandertalczykiem numer 1” i do niego porównywano wszystkie później odkryte ludzkie szczątki. Z pewnością nie był on świadomy tego, co stanie się z jego ciałem, nie myślał przyszłościowo, przez myśl mu nie przeszło, że kiedyś inni ludzie będą badali jego DNA. Było to zbyt abstrakcyjne myślenie, szczególnie dla człowieka, który skupiał się na tym, że zdobyć pożywienie, ogrzać się i spłodzić dzieci.

   Słyszeliście zapewne o dżumie, czarnej śmierci, która w średniowieczu zdziesiątkowała Europę, omijając jakimś cudem terytoria obecnej Polski. W 2014 roku kilku naukowców postanowiło sprawdzić, czy bakteria wywołująca tą chorobę – Yesienia – odbiła piętno na ludzkim DNA. Wyniki pokazały, że u mieszkańców, którzy pochodzą z terenów, gdzie kiedyś dżuma zataczała swoje kręgi, faktycznie w DNA można znaleźć receptory mające związek z tą bakterią. Z kolei u ludności, która pochodzi z miejsc, gdzie czarna śmierć nigdy nie dotarła, brak jest takiego śladu. Tak więc to, kim jesteśmy i jacy jesteśmy jest efektem nie tylko historii ludzi, ale i historii bakterii, które rozwijały się równocześnie z nami.

   Uważacie, że drzewa genealogiczne są prawdziwym przedstawieniem waszych przodków? Idąc tym tropem – czyli mamy dwoje rodziców, czworo dziadków, ośmioro pradziadków – okazałoby się, że w XVIII wieku mielibyśmy już 137 438 953 472 przodków, co jest niemożliwe, ponieważ ani wtedy, ani teraz, nie ma tylu ludzi na świecie. Rodowody więc, kilka pokoleń wstecz, zaczynają się ze sobą splatać i nie przypominają drzew a raczej sieci rybackie, które się przenikają, łączą i rozdzielają na chwilę, aby po kilkuset latach dalej do siebie powrócić. Badania DNA pokazały, że ledwo 600 lat temu wszyscy żyjący obecnie Europejczycy mieli jednego wspólnego przodka. Inaczej mówiąc, pod koniec XIII wieku żyła osoba, która jest przodkiem każdego z nas. Widzicie, jaka z nas piękna rodzina?

   Część druga książki dotyczy tego, kim jesteśmy teraz. Autor dywaguje nad tym, czym jest tak naprawdę rasa, jaki jest nasz los i do czego z czasem zmierzamy. Czy są miejsca w łańcuchu DNA, które odpowiadają za geniusz, za zdolności, za … bycie maniakalnym mordercą? Czy mamy jakikolwiek wpływ na to, kim jesteśmy? Czy wychowanie stoi w opozycji do naszej naturalnej natury, zapisanej w genach?

   Serdecznie polecam wam tą książkę – być może będzie wydawała się na początku zbyt trudna, zbyt skomplikowana, ale nie minie kilka stron a zaczniecie zatapiać się w historię, która dotyczy nie tylko miliona ludzi, ale i was samych. A warto poznać samych siebie, prawda?