Bo w gruncie rzeczy ludzie łakną krwi, zadośćuczynienia, kary. "Behawiorysta" Remigiusz Mróz.

   Co stałoby się, gdyby dano ludziom możliwość decydowania o losie przestępców? Gdybyśmy mieli możliwość ukarania pedofilów, gwałcicieli i morderców? I to za pomocą jednego prostego kliknięcia w odpowiednią ikonkę na stronie internetowej? Brzmi brutalnie, prawda? Jednak znając ludzki charakter myślę, że gdyby taka sytuacja faktycznie miała miejsce, głosujących byłyby setki, tysiące, miliony. Bo w gruncie rzeczy ludzie łakną krwi, zadośćuczynienia, kary dla bestii.

   Na razie jednak taka sytuacja ma miejsce tylko w „Behawioryście”, książce autorstwa Remigiusza Mroza. Zamachowiec, który nazywa siebie Kolekcjonerem, porywa kilkoro ludzi, po czym nadaje transmisję w Internecie i nakazuje zwykłym obywatelom decydować, kogo ma oszczędzić a kogo zabić. Przestępca czy umierająca kobieta? Starszy przedsiębiorca czy kilkuletnie dziewczynki? Kolekcjoner bawi się ludzkimi życiami, tworząc obrazoburczy świat, w którym to, co najgorsze w ludziach, wychodzi nagle na światło dzienne.

   Schwytaniem Kolekcjonera zajmuje się Gerard Edling, tytułowy behawiorysta, który potrafi dostrzec odpowiedzi w ludzkich gestach i grymasach malujących się na twarzy. Gerard jest postacią niezwykle oryginalną; razi go niechlujne słownictwo, nie rozumie podążania za modą, całe swoje życie podporządkował spokojnemu rytmowi, niekiedy tylko zbaczając z wyznaczonej przez siebie drogi. Ma żonę, która prawdopodobnie już go nie kocha i nastoletniego syna, którego nie rozumie. I złą opinie, na którą sam sobie zapracował. Jego życie rodzinne prawie nie istnieje, z pracy został zwolniony i tylko dzięki swojemu stoicyzmowi trzyma się jako tako życia, które z pozoru nie ma w ogóle sensu. Jednak nikt nie może podważyć jego niezwykłych umiejętności analizowania i gdy przychodzi potrzeba zasięgnięcia jego pomocy - nikt nie waha się ani przez chwilę. Również sam Kolekcjoner nie może ustrzec się przed wiedzą i umiejętnościami Edlinga, jednak stara się być ciągle dwa kroki przed nim, bawiąc się z nim w kotka i myszkę. I zabierając mu to, co jest dla niego najważniejsze; chociaż on sam o tym nie wie.

   Dużym plusem "Behawiorysty" są również przemycane mimochodem fakty na temat czytania odpowiedzi z ludzkich ruchów i gestów. Bardzo lubię, kiedy książka czegoś mnie uczy, dostarcza nowej wiedzy, pokazuje mi nowe możliwości; teraz już wiem co oznaczają ręce rozmówcy schowane głęboko w kieszeniach czy marszczenie nosa, podczas wymiany myśli. 

„- Potrzebuję twojej pomocy. 
Tym razem cisza przeciągnęła się jeszcze dłużej. Syn nieczęsto słyszał takie sformułowania z jego ust. I właśnie dlatego tkwiła w nich moc. Sztuka manipulowania ludźmi polegała nie tylko na tym, by poznać odpowiednie narzędzia, ale też na tym, by używać ich oszczędnie. Zbyt częste eksploatowanie prostych zagrywek sprawiało, że cała sztuka mijała się z celem.”

   Jak zawsze, Mróz zaskoczył mnie w swojej książce kilkakrotnie; przewrotność fabuły sprawiła, że czułam się zszokowana tym, jak to wszystko się potoczyło i nie byłabym w stanie sobie takiego scenariusza nawet wyobrazić. Mimo, że książkę skończyłam czytać dwa miesiące temu, jej treść nadal mnie prześladuje, zmusza do myślenia, do czego byłby w stanie posunąć się człowiek, gdyby wiedział, że jest bezkarny? Ile razy oglądając wiadomości czy słysząc o jakimś gwałcicielu mówimy: „ja bym go posłał na śmierć”? Być może najbardziej przerażające w książkach Mroza jest to, że odkrywa nasze najmroczniejsze strony? Pokazuje do czego tak naprawdę jesteśmy zdolni. Bo przecież od zawsze lgnęliśmy do tego co złe; wystarczy wspomnieć okrutne bitwy gladiatorów w starożytności czy liczne publiczne egzekucje w średniowieczu. Kiedy dzieje się coś złego, zasiadamy przed telewizorem i chłoniemy płynący potok informacji, zachłystając się niedolą innych, obserwując zło, które dzieje się tak niedaleko nas. 

   Mróz poniekąd zmusza człowieka do podejmowania trudnych decyzji; w pewnym momencie czytający uświadamia sobie, że sam uczestniczy w tej chorej grze, wybierając komu darowałby życie, a komu je odebrał. „Behawiorysta” to książka przerażająca, zła, dotykająca tego, co w ludziach jest pierwotne. Jak w starożytności - "oko za oko, ząb za ząb", tak i współcześnie w wielu krajach nadal obowiązuje zasada "śmierć za śmierć". Chęć zemsty jest - moim zdaniem - uczuciem pierwotnym, które drzemie gdzieś głęboko w ludziach i ujawnia się tylko wtedy, gdy na to pozwolimy. 

   Cała opowieść opiera się na „dylemacie wagonika”, problemie, który w filozofii istnieje już od lat. Polega on na następującym problemie – jeżeli na jednym torze kolejowym przywiązanych jest pięć osób, a na drugim jeden człowiek, którego waga odpowiada wadze pozostałej piątki, czyje życie poświęcilibyśmy, zmieniając zwrotnicę? Uratować pięć osób czy jedną? A może nie robić nic, pozwalając działać losowi? Czy mamy w sobie na tyle siły, aby decydować o ludzkiej śmierci i życiu?

   „Behawiorysta” jest książką dla miłośników mocnych słów, zatrważających faktów i niepokojących bohaterów. Dla tych, którzy lubią makabrę i zło w czystej postaci. Przynajmniej w książkach.