To, co zostało.

   Rok 2017 chciałabym rozpocząć od niezwykle ważnej dla mnie książki. Po raz pierwszy pisałam o niej pod koniec 2013 roku; teraz trochę bardziej dojrzałam, trochę więcej rozumiem, więc spraw mnie boli. I chciałabym spróbować zachęcić Was po raz drugi do tego tytułu.

„Człowiek widzi cienie tam, gdzie ich nie ma, słyszy mysz i wyobraża sobie lwa.”

  II wojna światowa pochłonęła wiele żyć; wiem o tym ja, wiesz o tym ty i wie o tym zdecydowana większość ludzkości. W polskich szkołach uczą nas o największych bitwach, o postaciach, które ratowały ludzkie życia i o tych bezimiennych, którzy ginęli w bezsensownym konflikcie. Polscy reżyserowie kręcą rewelacyjne filmy związane z tamtym okresem; warto wspomnieć chociażby „Katyń” Wajdy czy ostatni „Wołyń” Smarzowskiego. Kina są wtedy przepełnione, ludzie chcą to oglądać i głośno o tym mówią. Polska pamięta. Europa pamięta.

„W historii nie chodzi o daty, miejsca, wojny. Chodzi o ludzi.”

   A co o II wojnie światowej wiedzą Amerykanie? Tyle, że wojna była i że ich żołnierze brali w niej udział. Było, gdzieś, kiedyś i minęło – trzeba żyć dalej. W sumie nie tak trudno się dziwić; ich ten konflikt nie dotknął aż tak głęboko, nie rozpruł ich kraju, nie pochłonął życia milionów obywateli. Oni mają swoje wojny do zapamiętania, swoje straty do składania im hołdu. A jednak są tam osoby, które próbują dotrzeć do społeczeństwa i pokazać masakrę II wojny światowej.

   Jodi Picoult odgrzebuje arkana przeszłości i pisze przepiękną powieść o wszystkim co ludzkie- miłości, bólu, nadziei i śmierci.

   Sage jest młodą dziewczyną, która w niewielkim odstępie czasu straciła oboje rodziców; przez to wycofała się do wnętrza gorącej piekarni, pachnącej mąką, masłem i świeżym pieczywem.

   Pewnego dnia poznała sympatycznego staruszka Josefa, który był wdowcem, a jego jedynym kompanem w życiu była wdzięczna jamniczka Eve. Kilkanaście wspólnych spotkań sprawiło, że ta młoda, zahukana dziewczyna i starszy, samotny pan, zaprzyjaźnili się ze sobą. I mógłby być to już koniec tej historii, ale w pewnym momencie Josef prosił dziewczynę o czyn niezwykły- chciał, by Sage pomogła mu umrzeć. Przyznał, że w czasie wojny był wysoko postawionym SS-manem i bez skrupułów zabijał więźniów obozu koncentracyjnego. Przed śmiercią chciał od Sage jeszcze jednego- aby, jako Żydówka, wybaczyła mu jego zbrodnie.

„Oto paradoks straty: jak coś, czego już nie ma, tak bardzo może nam ciążyć?”

   Historia Sage i Josefa przeplatana jest retrospekcjami przeszłości a jej główną bohaterką jest babcia Sage, Minka Lewin. Przed wojną była zwykłą dziewczynką, jakich miliony. Miała starszą siostrę Basię, która była w ciąży, szwagra Rubina, mamę Hanę, przyjaciółkę Darię i ojca, który był piekarzem i który co rano piekł dla Minki bułkę czekoladowo-cynamonową. Zastała ich wojna a ich losy zaczęły zależeć od woli Niemców. Historia Minki jest przerażająca dlatego, że mogłaby być to historia tysięcy Żydów, którzy żyli w tamtych czasach. Przeraża świadomość, że to nie fikcja literacka, lecz przeszłość ludzkości. Strach Minki nie jest pisarskim wymysłem, podniosłą fantazją; to uczucie, które przez lata paliło od środka miliony osób. To stan, który sprawiał, że każdy poranek witany był bolesnym ściśnięciem się serca, bo nie było wiadomo, czy przyjdzie człowiekowi doczekać do wieczora.

   „To, co zostało” to powieść o pokucie. Wybaczaniu. Jak zwykle w książkach Picoult zakończenie sprawia, że człowiek wstrzymuje dech i zastanawia się jak to możliwe. A zaraz później sobie przypomina, że przecież nic nie jest wiadome na pewno. Że niekiedy możemy się słono pomylić, bezwiednie podjąć złą decyzję.

   O holokauście słyszałam wiele; w szkole, telewizji, od babci, która miała koleżankę żydowskiego pochodzenia. Jednak sposób, w jaki Jodi Picoult to opisała jest inny. Nie przebrzmiewa tam patetyczny ton i wielkie sztandarowe hasła. To zwykła historia życia pełnego strat.

   Jodi pisze książki, które z miejsca stają się bestsellerami. Jednak tym razem ta książka zasługuje na coś więcej niż stanie się „książką tygodnia, miesiąca”. To pozycja, którą każdy powinien przeczytać. Którą powinno się czytać dzieciom jako przestrogę a dorosłym jako przypomnienie, że zło istniało i to bardzo blisko nas. I że kiedyś, może bardzo niedługo, może powrócić.

„To dlatego, mówili, jej śmierć była taka cudna. Sfrunęła jak ptak z kładki nad Lutomierską, na drogę, gdzie nie wolno było chodzić Żydom. Mówili, że jej rozwiane włosy trzepotały jak skrzydła, a halki stały się wachlarzem ogona. Mówili, że kule, które ją dosięgły w powietrzu, trysnęły pióropuszem szkarłatu jak u Feniksa, co powstanie z popiołów.”